In Kaunas, de tweede stad qua inwoners van Litouwen, konden we niet om basketbal heen. Na aankomst op het treinstation liepen we, op weg naar onze Airbnb, eerst langs een gigantisch lelijk gebouw de stad in. Dat bleek de basketbal arena te zijn. Wisten wij veel! Vanuit ons appartementje keken we vervolgens uit op een park waar continu basketbal werd gespeeld. En we zaten ook vlak bij een basketbal trainingcenter, met een enorme basketbal op het plein. We leerden al snel dat basketbal wordt hier als de tweede religie wordt beschouwd.

Later leerden we ook hoe dat zo gekomen is…

Maar eerst brachten we in Kaunas een bezoek aan het Art Deco Museum. Op aanraden van een Litouws meisje op een Gazelle e-bike (jaja) hadden we dat geboekt. In dat museum word je meegenomen naar de jaren tussen de twee wereldoorlogen. Dat bleek een periode die bepalend was voor de identiteit van Litouwen: eindelijk onafhankelijk (van Rusland)! De hoofdstad Vilnius was nog door Polen bezet, waardoor Kaunas tijdelijk de hoofdstad werd. In korte tijd verrezen er talloze gebouwen, waaronder veel in Art Deco-stijl. Het resultaat is dat Kaunas door UNESCO is uitgeroepen tot City of Design.

Dit alles leerden wij in een appartement dat door twee Kaunase zakenmannen, uit liefde voor hun stad en voor Art Deco, is omgetoverd tot een Art Deco-appartement. Het bleek zo populair dat ze er een museum van hebben gemaakt. Gelieerd aan dit museum is het Amsterdamse School Museum. Ook daar mag je alles aanraken en uitproberen, alleen begon de Engelstalige rondleiding pas na ons vertrek, iets voor een volgende keer.

Terug naar het basketbal. In Vilnius kregen we van een gids nog wat meer Litouwse geschiedenisles. De haat en frustratie jegens Rusland zit diep, een beetje zoals wij dat met Duitsland hadden, maar dan vele malen heftiger. Ooit was Litouwen een groothertogdom dat ook Oekraïne en Belarus omvatte, lang voordat die Sovjetrepublieken werden. De Russische claim op Oekraïne vinden de Litouwers volstrekt belachelijk. Hun steun aan Oekraïne is daarom groot, wat goed te zien is in het straatbeeld.

En dat is begrijpelijk als je weet dat Rusland, zowel vóór als na Nazi-Duitsland, een schrikbewind voerde in Litouwen. Tijdens de Sovjetbezetting (1940–1941 en 1944–1990) werden naar schatting 130.000 Litouwers gedeporteerd naar Siberië en andere afgelegen gebieden. Tegelijkertijd stimuleerde de Sovjet-Unie de vestiging van etnische Russen in Litouwen, wat leidde tot een ingrijpende demografische verschuiving.

En dan komt het basketbal: op de Olympische Spelen van 1988 maakte de Sovjet-Unie furore met hun basketbalteam. De sterren daarin waren echter Litouwers uit Kaunas, maar dat werd er niet bij verteld tot grote frustratie van de Litouwers. Vier jaar later, in 1992, was Litouwen inmiddels onafhankelijk. Op de Olympische Spelen speelde Litouwen tegen het ‘Dream Team’ van Amerika. Dat duel verloren ze, maar in de strijd om het brons versloegen ze Rusland. Zoals Nederland in ’88 van Duitsland won, maar dan nog vele malen belangrijker en emotioneler. De wereld zag eindelijk dat Litouwen geen Rusland is, deze wedstrijd en de overwinning zette Litouwen op de wereldkaart.

Geen wonder dat basketbal hier als een religie wordt gezien: het heeft de Litouwers veel gebracht. Wil je dit zelf zien? Er is een fantastische documentaire over gemaakt: The Other Dream Team, volledig te bekijken op YouTube. Het gaat over het basketbalteam, maar ook over politiek, en geeft een mooi inkijkje in Litouwen. Aanrader!